Cây Xuyến Chi hay còn được gọi là Đơn buốt, Đơn kim, Quỷ châm, Song nha lông. Tại Việt Nam, nhiều người nhầm lẫn hoa xuyến chi với ‘hoa cứt lợn’ . Cây xuyến chi lành tính có tác dụng hỗ trợ chữa bệnh, có thể làm rau, tốt cho sức khỏe…
Mục Lục:
Cây xuyến chi danh pháp khoa học Bidens pilosa tên tiếng anh Black Jack, Hairy Beggarsticks
Họ Cúc: Asteraceae
Đặc Điểm Nhận Biết
Cây xuyến chi là cây thân cỏ hằng năm, mọc bụi, cao đến 1,5 m. Lá đơn mọc đối, phiến lá xẻ thùy sâu tận gân tạo thành 3 thùy phiến trông như lá chét, thùy phiến bìa có răng cưa, có thể có lông thưa hoặc không.
Hoa tự hình đầu với 5 cánh tràng giả từ lá bắc màu trắng và vàng sặc sỡ tạo ra những hạt gai dài 1,8 cm bám vào chân của người và các loài động vật có vú khác, đại diện cho một phương tiện phát tán hiệu quả.
Loài cây này được cho là tạo ra độc tố allelopathic ảnh hưởng đến một số loại cây trồng.
Phân bố
Có nguồn gốc từ Nam Mỹ và phổ biến ở tất cả các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới. Ở Việt Nam loài cây này có mặt hầu khắp các tỉnh.
Tác dụng của cây Xuyến Chi
Thành phần hóa học
Thành phần / thành phần dinh dưỡng trong các phần trên của Cây Xuyến Chi (giá trị trên 100 g phần ăn được)
Thực vật | Năng lượng (kcal) | Protein (g) | Carbohuydrate (g) | Chất béo (g) | Nước (%) | Chất xơ (g) | Tro (g) | Canxi (g) | Photpho (g) |
Tươi | 43.0 | 3.8 | 8,4 | 0,5 | 85.1 | 3,9 | 2,2 | 0,34 | 0,067 |
Khô | 33.0 | 2,8 | 6.0 | 0,6 | 88,6 | 1,3 | 2.0 | 0,11 | 0,039 |
Theo nghiêng cứu của Trần Đăng Xuân và Trần Đăng Khánh về thành phần hóa học và dược tính của cây Xuyến Chi bao gồm những chất sau:
Polyacetylenes bao gồm Phenylheptatriyne (1-phenylhepta-1,3,5-triyne), 6-Phenylhexa-1,3,5-triyn-1-ol, 6-phenylhexa-1,3,5-triyn-1-yl axetat. Theo các nghiên cứu khoa học gần đây thì chất Polyacetylene giúp giải độc cho cơ thể, chống lại các quá trình hình thành tế bào ung thư, đặc biệt là ung thư vú ở phụ nữ, ung thư đường ruột và bệnh bạch cầu. Chất này có nhiều trong cây Cần Tây.
Polyacetylenes tạo thành một nhóm riêng biệt của các sản phẩm tự nhiên có phản ứng hóa học tất cả đều được tìm thấy trong các bộ phận của cây trên không cũng như trong toàn bộ cây với số lượng lớn.
Flavonoid
Flavonoid và các dẫn xuất của chúng như aglycones, aglycoside, aurones, và okanin glycoside được tìm thấy trong hầu hết các bộ phận thực vật của cây Xuyến Chi. Flavonoid rất giàu hoạt động chống oxy hóa và có thể giúp cơ thể tránh khỏi các độc tố hàng ngày. Việc sử dụng nhiều flavonoid hơn trong chế độ ăn uống là một cách tuyệt vời để giúp cơ thể khỏe mạnh. Từ đó, có khả năng giảm nguy cơ mắc một số bệnh mãn tính.
Phenolics
A xít benzoic, Axit caffeic, Axit chlorogenic, Axit 3,4-di- O –Caffeoylquinic. Các chất chống oxy hóa có tác dụng bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do. Không có dưỡng chất này, các tế bào của cơ thể có thể bị tổn thương do sự thoái hóa mô.
Pheophytins, axit béo thực vật và phytosterol
Đây là Beta carotene khả năng chuyển hóa thành vitamin A ( tiền Vitamin A), Phytosterol được xem là chất có khả năng ngăn chặn cholesterol xấu (LDL) và cải thiện tình trạng xơ vữa động mạch.
Công dụng của Cây Xuyến Chi
Kháng khuẩn và tẩy giun sán
Công dụng đã được sàng lọc về hoạt tính diệt sán và hầu hết các nghiên cứu đều tập trung vào các thử nghiệm in vitro chống lại giun
Khử trùng và lợi tiểu
Rễ, lá và hạt có tác dụng chống vi khuẩn, chống lỵ, chống viêm, chống nhiễm trùng huyết.
Đọc Thêm: ►►Cây Sài đất có mấy loại: hoa trắng & hoa vàng
Bệnh sốt rét
Trong số các loài thuộc họ Cúc, Cây Xuyến Chi là một trong những loài thực vật chống sốt rét có triển vọng và mạnh nhất, vì nó cho thấy khả năng ức chế mạnh đối với ký sinh trùng. Toàn bộ nguyên liệu thực vật khô của cây Xuyến Chi được chiết xuất bằng ethanol, butanol và chloroform, cho thấy sự ức chế 90% đối với sự phát triển in vitro của chủng bệnh sốt rét chết người.
Nhiễm vi sinh vật
Nhiều nghiên cứu đã báo cáo rằng Xuyến Chi có các hoạt động chống vi khuẩn mạnh mẽ, bao gồm các hoạt động chống vi rút chống lại vi rút herpes simplex loại I và II (HSV). Nước nóng chiết xuất từ B. pilosa khô ở 100 µg / ml cho thấy sự ức chế đáng kể sự nhân lên của HSV.
Hoạt động chống oxy hóa
Xuyến Chi có chưa Beta Caroten có các hoạt động chống oxy hóa tốt.
Đường tiêu hóa
Chiết xuất ethanolic của Xuyến Chi nó có tác dụng chống loét và chống bài tiết
Đọc Thêm: ►► Rau Càng Cua kỵ gì ? có tác hại gì ?
Bài thuốc Cây Xuyến Chi
Bài thuốc chữa da mẩn ngứa: Chuẩn bị: cây xuyến chi bỏ rễ 200g, 4-5 lít nước sạch Rửa sạch và đun sôi Pha với nước lạnh cho vừa rồi tắm Chà kỹ xuyến chi vào những vùng bị ngứa Sử dụng khoảng 2 lần sẽ có hiệu quả
Bài thuốc chữa đau răng: Chuẩn bị: hoa xuyến chi 500g ngâm cùng 1 lít rượu. Sau khi ngâm khoảng 1 tháng có thể ngậm 1 lượng nhỏ mỗi khi đau răng
Đơn thuốc điều trị kiết lỵ: Chuẩn bị: đọt non xuyến chi tươi 100g, 300ml nước Đun sôi dùng để uống như nước bình thường.
Đơn thuốc thanh nhiệt, giải độc: Chuẩn bị: cây xuyến chi 300g, 2 lít nước. Rửa sạch rồi đun sôi, uống hàng ngày
Điều trị vết thương hở, tụ máu: Chuẩn bị 1 nắm nhỏ lá và hoa xuyến chi đã rửa sạch, 1/3 thìa cà phê muối tinh. Trộn đều, dã nát rồi quấn cùng băng gạt để bôi lên vết thương hở hay tụ máu sẽ có tác dụng nhanh chóng
Chữa chấn thương, đau nhức: Chuẩn bị: Phần cành cây đơn buốt với lượng vừa đủ. Đem giã nhỏ dược liệu rồi tiến hành đắp trực tiếp lên tổn thương. Dùng băng để cố định lại. Khi thuốc khô nên nhỏ thêm 1 ít rượu nhạt vào bã thuốc để nâng cao công dụng.
Cây xuyến chi có ăn được không
Do trong nhân gian Xuyến Chi chỉ là 1 loại cỏ dại mọc rất nhiều ven đường nên ít khi thấy người khác ăn loại rau này. Tuy nhiên thời gian gần đây rau Xuyến Chi hiện nay đã xuất hiện trong khá nhiều nhà hàng sang trọng. Rau Xuyến Chi có thể xào tỏi hoặc luộc là các món ăn lạ miệng.
Tác dụng phụ của Xuyến chi
Hiện nay chưa có bằng chứng khoa học nào nói về tác dụng phụ của cây xuyến chi đối với sức khỏe. Tuy nhiên, bạn cũng không nên lạm dụng sử dụng loại thảo dược tự nhiên này.
Loại thảo mộc này có đặc tính chữa bệnh hữu ích tuyệt vời và có thể được sử dụng để bổ sung hoặc thay thế cho các loại thuốc dược phẩm trong một số trường hợp cụ thể. Tuy nhiên, loại thảo mộc này được biết đến như là chất tăng tiết và loại trừ; do đó, nên thận trọng khi thu hoạch thảo mộc để làm thuốc.
Xuyến chi dại có thể gây kích ứng ở những người bị dị ứng với thực vật họ Cúc (Asteraceae/Compositae). Họ này gồm cỏ phấn hương, chi cúc, cúc vạn thọ, tiểu cúc và một số loại cây khác.
Công dụng của cây xuyến chi ở các nước trên thế giới
Xuyến Chi một loại thuốc truyền thống quan trọng ở Nam Phi đã được các nhóm văn hóa khác nhau sử dụng cho một loạt các phương pháp điều trị. Ví dụ, nước sắc lá được sử dụng để điều trị đau đầu, nhiễm trùng tai, các vấn đề về thận và đầy hơi. Dịch chiết lá còn được dùng để chữa sốt rét, loét dạ dày và miệng, tiêu chảy, nôn nao; toàn bộ cây cũng được dùng làm thuốc giải độc.
Ở vùng cận sa mạc Sahara, nơi chồi tươi hoặc khô và lá non của Xuyến Chi đôi khi được sử dụng làm thức ăn cho người, chúng được cho là góp phần vào căn nguyên của bệnh ung thư thực quản ở người.
Ở Trung Quốc, Xuyến Chi theo truyền thống được coi là để chữa bệnh viêm ruột, bệnh lỵ do vi khuẩn và viêm họng.
Lá non và hoa đã được sử dụng trong y học dân gian Mexico để điều trị rối loạn dạ dày, bệnh trĩ và bệnh tiểu đường.
Tại Nhật Bản, loại thuốc truyền thống được biết đến với tên gọi Kampo-tea được làm từ bột Xuyến Chi khô và được sử dụng như một thành phần trong trà chữa bệnh reticularis bị loét mùa hè, một bệnh ngoài.
Xuyến Chi được gọi là Picão preto ở Brazil, và được sử dụng rộng rãi như một cây thuốc để điều trị viêm, tăng huyết áp động mạch, loét, tiểu đường và tất cả các loại nhiễm trùng.
Ở các quần đảo Trung Mỹ, nước ép của cây được dùng làm thuốc lợi mật và lợi tiểu, cũng để điều trị kích ứng mắt, loét và sốt trong bệnh nhiễm trùng rubella và scarlatina.
Loại cây này còn được biết đến như một chất chống khối u ở Cuba và Bahamas.
Loại cây này còn được biết đến như một chất chống khối u ở Cuba và Bahamas.
Ở Ấn Độ, Xuyến Chi thường được sử dụng trong y học cổ truyền như một phương thuốc để điều trị chứng xơ cứng tuyến, vết thương, cảm lạnh và cúm, viêm gan cấp tính hoặc mãn tính và nhiễm trùng đường tiết niệu.
Ở Đài Loan, viên nang, thuốc sắc và cồn thuốc của bột khô thu được từ toàn bộ Xuyến Chi thường được bán dưới dạng thực phẩm chức năng hoặc thực phẩm; Người ta ước tính rằng khoảng 700 tấn trọng lượng tươi được tiêu thụ hoặc bán trên thị trường để điều trị bệnh tiểu đường mỗi năm, với tổng trị giá 4 triệu USD hàng năm.
Cám ơn bạn đã đọc bài viết!
